اعمال شب های قدر؛ اعمال مشترک شب های قدر
اعمال شب های قدر: اعمال شب هاى قدر بر دو قسم است. یک قسم آن مشترک میان هر سه شب است و قسم دیگر اعمالى است که مخصوصِ هر یک از این سه شب مى باشد. اعمال مشترک شب های قدر: ١ـ غسل شب قدر است، مرحوم «علاّمه مجلسى» فرموده: بهتر است غسلِ شب هاى قدر را مقارن غروب آفتاب انجام دهند که نماز مغرب را با غسل بخوانند.
۲ـ دو رکعت نماز بخواند; که در هر رکعت بعد از حمد، هفت مرتبه سوره «قُل هُوَ الله» را تلاوت کند و بعد از پایان نماز، هفتاد مرتبه بگوید: اَسْتَغْفِرُ اللهَ وَأَتُوبُ اِلَیْهِ در روایتى از رسول خدا (صلى الله علیه وآله) آمده است: کسى که این عمل را بجا آورد، از جاى خویش برنخیزد مگر این که خداوند متعال او و پدر و مادرش را بیامرزد و خداوند فرشتگان را مأمور مى کند تا سال آینده براى وى حسنات بنویسند... ۳ـ امام باقر (علیه السلام) درباره عمل دیگر این شب فرمود: قرآن را بگشاید و در برابر خود قرار دهد و بگوید:
اَللّـٰهُمَّ اِنّى اَسْئَلُکَ بِکِتٰابِکَ الْمُنْزَلِ وَمٰا فیهِ، وَفیهِ اسْمُکَ [الْأَعْظَمُ] الْأَکْبَرُ، وَاَسْمٰاؤُکَ الْحُسْنىٰ، وَمٰا یُخٰافُ وَیُرْجىٰ، اَنْ تَجْعَلَنى مِنْ عُتَقٰائِکَ مِنَ النّٰارِ.
خدایا از تو مى خواهم به حق کتاب نازل شده ات و آنچه در آن است، و در آن اسم با عظمت و بزرگ، و نیکوى توست، و در آن است آنچه مایه ترس و امید من است (از تو مى خواهم) مرا از آزادشدگان از آتش دوزخ قرار دهى.
سپس حاجت خود را از خدا بخواهد.
۴ـ مراسم قرآن به سر گرفتن است، به فرموده امام صادق (علیه السلام): قرآن مجید را بر سر بگذارد و بگوید:
اَللّـٰهُمَّ بِحَقِّ هٰذَا الْقُرْآنِ، وَبِحَقِّ مَنْ اَرْسَلْتَهُ بِهِ، وَبِحَقِّ کُلِّ مُؤْمِنٍ مَدَحْتَهُ فیهِ، وَبِحَقِّکَ عَلَیْهِمْ، فَلاٰ اَحَدَ اَعْرَفُ بِحَقِّکَ مِنْکَ.
خدایا به حق این قرآن و به حق کسى که قرآن را بر او نازل کردى و به حق هر مؤمنى که در آن ستایشش نمود و به حق تو بر آنان، زیرا هیچ کس به حق تو از تو آشناتر نیست.
آنگاه ده مرتبه بگوید: بِکَ یٰا اللهُ و ده مرتبه بِمُحَمَّدٍ (صلى الله علیه وآله) و ده مرتبه بعَلِىٍّ (علیه السلام) و ده مرتبه بِفٰاطِمَةَ (علیها السلام) و ده مرتبه بِالْحَسَنِ (علیه السلام) و ده مرتبه بِالْحُسَیْنِ (علیه السلام) و ده مرتبه بِعَلِىِّ بْنِ الْحُسَیْنِ (علیهما السلام) و ده مرتبه بِمُحَمَّدِ بْنِ عَلِىٍّ (علیهما السلام) و ده مرتبه بِجَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ (علیهما السلام) و ده مرتبه بِمُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ (علیهما السلام) و ده مرتبه بِعَلِىِّ بْنِ مُوسىٰ (علیهما السلام) و ده مرتبه بِمُحَمَّدِ بْنِ عَلِىٍّ (علیهما السلام) و ده مرتبه بِعَلِىِّ بْنِ مُحَمَّدٍ (علیهما السلام) و ده مرتبه بِالْحَسَنِ بْنِ عَلِىٍّ (علیهما السلام) و ده مرتبه بِالْحُجَّةِ (علیه السلام)؛ در پایان هر حاجتى که دارد از خداوند طلب کند و در تمام این اذکار، نهایت حضور قلب و توجّه به درگاه خدا را حفظ کند.
بهتر است اگر مى خواهند توسّل گرفته، یا ذکر مصیبتى کنند قبل یا بعد از دعا باشد و دعا را قطع نکنند.
۵ـ زیارت امام حسین (علیه السلام)؛ به فرموده علاّمه مجلسى، زیارت امام حسین (علیه السلام) در هر یکى از این سه شب، مستحبّ مؤکّد است، و در روایتى آمده است که سبب آمرزش گناهان مى شود و اگر دسترسى به زیارت از نزدیک نداشته باشد، از دور زیارت کند. ۶ـ احیا داشتن شب هاى قدر است; یعنى این شب را تا صبح بیدار باشد و با عبادت و دعا و تلاوت قرآن و جلسات سخنرانى دینى و پرسش و پاسخ هاى مذهبى و یا مطالعه کتاب هاى تفسیر و عقاید و مواعظ سپرى کند. در روایتى از امام باقر(علیه السلام) آمده است: هر کس شب قدر را احیا دارد، گناهان او آمرزیده شود، هرچند زیاد باشد، و بهتر است روز قبل مقدارى استراحت کند و غذا و نوشیدنى کمتر بخورد تا خواب بر او غلبه نکند و کسانى که توانایى بر احیا ندارند، بهتر است اوّل شب را استراحت کنند و سحرگاهان بیدار باشند و عبادت نمایند. ۷ـ صد رکعت نماز بگزارد (هر دو رکعت به یک سلام) که فضیلت بسیار دارد و افضل آن است که اگر توانایى داشته باشد، در هر رکعت بعد از حمد، ده مرتبه سوره قل هو اللّه را بخواند.
۸ـ مرحوم «شیخ کفعمى» در «مصباح» نقل کرده است که امام زین العابدین (علیه السلام) این دعا را در شب هاى نوزدهم، بیست و یکم و بیست و سوم در حالت ایستاده و نشسته و در رکوع و سجود مى خواندند:
اَللّـٰهُمَّ اِنّى اَمْسَیْتُ لَکَ عَبْداً داخِراً، لاٰ اَمْلِکُ لِنَفْسى نَفْعاً وَلاٰ ضَرّاً، وَلاٰ اَصْرِفُ عَنْهٰا سُوءاً،
خدایا شب نمودم در حالى که بنده بى مقدار توام که بر سود و زیان خود قادر نیستم، و نمى توانم هیچ بدى را از خود دور کنم،
اَشْهَدُ بِذٰلِکَ عَلىٰ نَفْسى، وَاَعْتَرِفُ لَکَ بِضَعْفِ قُوَّتى وَقِلَّةِ حیلَتى،
به این امور بر ضدّ خودم گواهى مى دهم و به ناتوانى و بیچارگیم معترفم،
فَصَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ، وَاَنْجِزْ لى مٰا وَعَدْتَنى وَجَمیعَ الْمُؤْمِنینَ وَالْمُؤْمِنٰاتِ مِنَ الْمَغْفِرَةِ فى هٰذِهِ اللَّیْلَةِ،
پس بر محمّد و خاندانش درود فرست، و به آمرزشى که در این شب به من و تمامى مردان و زنان با ایمان وعده نمودى وفا کن،
وَاَتْمِمْ عَلَىَّ مٰا اٰتَیْتَنى، فَاِنّى عَبْدُکَ الْمِسْکینُ الْمُسْتَکینُ، اَلضَّعیفُ الْفَقیرُ الْمَهینُ،
و آنچه به من عطا نمودى کامل گردان، زیرا من بنده بیچاره، درمانده، ناتوان، فقیر و ناچیز توام
اَللّـٰهُمَّ لاٰ تَجْعَلْنى نٰاسِیاً لِذِکْرِکَ فیـمٰا اَوْلَیْتَنى، وَلاٰ لِإِحْسٰانِکَ فیمٰا اَعْطَیْتَنى، وَلاٰ اٰیِساً مِنْ اِجٰابَتِکَ،
خدایا انعام و بخشش خود را از خاطرم دور نساز و از اجابتت ناامیدم نگردان
وَاِنْ اَبْطَاَتْ عَنّى فى سَرّٰآءَ اَوْ ضَرّٰآءَ، اَوْ شِدَّةٍ اَوْ رَخٰآءٍ، اَوْ عٰافِیَةٍ اَوْ بَلاٰءٍ، اَوْ بُؤْسٍ اَوْ نَعْمٰآءَ، اِنَّکَ سَمیعُ الدُّعٰآءِ.
اگرچه در برآوردن حاجتم تأخیر کنى چه در آسایش و سختى یا در دشوارى و راحتى، یا در سلامتى و بیمارى، یا در تنگدستى و نعمت، زیرا که تو شنواى دعایى
۹ـ مرحوم «علاّمه مجلسى» مى فرماید: بهترین اعمال در این شب ها طلب آمرزش گناهان و دعا براى امور دنیوى و اخروى است، هم براى خود و هم براى پدر و مادر و خویشان و برادران مؤمن؛ چه زنده باشند و چه از دنیا رفته باشند و همچنین ذکرهاى مختلف و صلوات بر محمّد و آلش، تا آن جا که مقدور است، انجام دهد و در بعضى از روایات وارد شده است که دعاى «جوشن کبیر» را در این سه شب بخوانند. در روایتى آمده است که شخصى خدمت رسول خدا (صلى الله علیه وآله) رسید و عرض کرد: اگر شب قدر را درک کردم، چه چیزى را از خداوند طلب کنم؟ فرمود: عافیت و سلامتى را بخواه.
