اعمال ماه محرّم
اعمال ماه محرّم: ١ـ به هنگام رؤیت هلال محرّم، مستحب است تکبیر بگویى و اگر مى توانى دعاى مشروحى را که سیّد در «اقبال الاعمال» آورده است، بخوانى. ۲ـ در شب اوّل محرّم صد رکعت نماز بخوان، و در هر رکعت سوره «حمد» و «قل هو الله»را مى خوانى و هر دو رکعت را به یک سلام پایان مى دهى; در روایتى از رسول خدا (صلى الله علیه وآله) آمده است: هر کس این نمازها را
بخواند و روز اوّل ماه محرّم را روزه بگیرد، مانند کسى است که در طول سال بر انجام خیر مداومت داشته باشد و تا سال آینده از فتنه ها محفوظ خواهد بود. و اگر بمیرد وارد بهشت خواهد شد. ۳ـ مطابق روایت دیگرى از رسول خدا (صلى الله علیه وآله) در شب اوّل محرم دو رکعت نماز مى خوانى به این نحو: در رکعت اوّل سوره «حمد» و سوره «انعام» و در رکعت دوم سوره «حمد» و سوره «یس». علاوه بر این نمازها، مستحب است نماز اوّل هر ماه نیز خوانده شود که کیفیّت آن در اعمال مشترک ماهها گذشت. ۴ـ در روز اوّل محرّم، روزه گرفتن مستحب است، که در روایتى امام رضا (علیه السلام) فرمود: «هر کس این روز را روزه بگیرد، و حاجت خویش را از خداوند بخواهد، خداوند دعایش را به اجابت خواهد رساند، این روز همان روزى بود که حضرت زکریّا در این روز، از خداوند فرزندى را طلب کرد و خداوند دعایش را به اجابت رساند و یحیى را به وى عنایت فرمود». ۵ـ از امام على بن موسى الرضا (علیهما السلام) نقل شده است که رسول گرامى اسلام (صلى الله علیه وآله) روز اوّل محرّم، دو رکعت نماز مى خواند و پس از نماز دست ها را بلند مى کرد و این دعا را سه مرتبه قرائت مى فرمود:
اَللّـٰهُمَّ اَنْتَ الْإِلـٰهُ الْقَدیمُ، وَهٰذِهِ سَنَةٌ جَدیدَةٌ، فَاَسْئَلُکَ فیهَا الْعِصْمَةَ مِنَ الشَّیْطـٰانِ،
خدایا تویى معبود ازلى و این سالى جدید است، پس در این سال از تو مى خواهم مصونیت از شرّ شیطان را
وَالْقُوَّةَ عَلىٰ هٰذِهِ النَّفْسِ الْأَمّٰارَةِ بِالسُّوءِ، وَالْإِشْتِغٰالَ بِمٰا یُقَرِّبُنى اِلَیْکَ،
و توانایى بر (مبارزه با) نفسى که به بدى بر مى انگیزد، و انجام دادن آنچه مرا به تو نزدیک مى کند،
یٰا کَریمُ یٰا ذَا الْجَلاٰلِ وَالْإِکْرٰامِ، یٰا عِمٰادَ مَنْ لاٰ عِمٰادَ لَهُ، یٰا ذَخیرَةَ مَنْ لاٰ ذَخیرَةَ لَهُ،
اى بخشنده، اى صاحب شکوه و بزرگوارى، اى تکیه گاه کسى که تکیه گاهى ندارد، اى ذخیره کسى که ذخیره اى ندارد،
یٰا حِرْزَ مَنْ لاٰ حِرْزَ لَهُ، یٰا غِیٰاثَ مَنْ لاٰ غِیٰاثَ لَهُ، یٰا سَنَدَ مَنْ لاٰ سَنَدَ لَهُ، یٰا کَنْزَ مَنْ لاٰ کَنْزَ لَهُ،
اى پناه کسى که پناهى ندارد، اى فریادرس کسى که فریادرسى ندارد، اى پشتیبان کسى که پشتیبانى ندارد، اى گنج کسى که گنجینه اى ندارد،
یٰا حَسَنَ الْبَلاٰءِ، یٰا عَظیمَ الرَّجٰآءِ، یٰا عِزَّ الضُّعَفٰآءِ،
اى صاحب آزمایش هاى نیکو، اى صاحب امید بزرگ، اى عزّت بخش ضعیفان،
یٰا مُنْقِذَ الْغَرْقىٰ، یٰا مُنْجِىَ الْهَلْکىٰ، یٰا مُنْعِمُ یٰا مُجْمِلُ، یٰا مُفْضِلُ یٰا مُحْسِنُ،
اى نجات دهنده غریقان، اى رهاننده محکومان به فنا، اى نعمت دهنده، اى زیبایى بخش، اى فضیلت دهنده، اى نیکوکار،
اَنْتَ الَّذى سَجَدَ لَکَ سَوٰادُ اللَّیْلِ وَنُورُ النَّهٰارِ، وَضَوْءُ الْقَمَرِ وَشُعٰاعُ الشَّمْسِ،
تویى آن که تاریکى شب و روشنایى روز و نور ماه و پرتو خورشید
وَدَوِىُّ الْمٰآءِ وَحَفیفُ الشَّجَرِ، یٰا اَللهُ لاٰ شَریکَ لَکَ،
و صداى آب و به هم خوردن درختان در برابرت فروتن گشته، اى خدا شریکى براى تو نیست،
اَللّـٰهُمَّ اجْعَلْنٰا خَیْراً مِمّٰا یَظُنُّونَ، وَاغْفِرْلَنٰا مٰا لاٰ یَعْلَمُونَ، وَلاٰ تُؤاخِذْنٰا بِمٰا یَقُولُونَ،
خدایا ما را بهتر از آنچه که دیگران مى پندارند قرار ده و آنچه از ما نمى دانند بیامرز و به آنچه مى گویند ما را مؤاخذه مکن،
حَسْبِىَ اللهُ لاٰ اِلـٰهَ اِلّٰا هُوَ، عَلَیْهِ تَوَکَّلْتُ وَهُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظیمِ،
خداوند براى من کافى است، معبودى جز او نیست، بر او توکّل مى کنم و او پروردگار عرش با عظمت است،
اٰمَنّا بِهِ، کُلٌّ مِنْ عِنْدِ رَبِّنٰا، وَمٰا یَذَّکَّرُ اِلّٰا اُولُوا الْأَلْبٰابِ،
به او ایمان داریم، تمام امور از جانب پروردگار ماست، و جز خردمندان متذکر نمى شوند،
رَبَّنٰا لاٰ تُزِغْ قُلُوبَنٰا بَعْدَ اِذْ هَدَیْتَنٰا، وَهَبْ لَنٰا مِنْ لَدُنْکَ رَحْمَةً، اِنَّکَ اَنْتَ الْوَهّٰابُ.
پروردگارا دلهایمان را بعد از آن که ما را هدایت کردى (از راه حق) منحرف مگردان و از سوى خودت رحمتى بر ما ببخش، زیرا تویى بخشنده.
۶ـ مرحوم «شیخ طوسى» فرموده است که مستحب است دهه اوّل محرّم را روزه بگیرد; ولى در روز عاشورا از غذا و آب امساک نماید، امّا روزه نگیرد، و چون وقتِ عصر فرا رسید، به مقدار کمى، تربت تناول نماید (زیرا روزه گرفتن در این روز شیوه بنى امیّه بود که به شکرانه جریان کربلا، روزه مى گرفتند!).
