9ـ توصیه ما به شما عزیزان

۹ـ توصيه ما به شما عزيزان در این جا توجه شما خوانندگان عزیز را به توصیه هاى زیر جلب مى کنیم: ١ـ آنچه در این کتاب آمده است به کتب معتبرى چون «مصباح المتهجّد» شیخ طوسى (ره) و «کامل الزیارات» ابن قولویه و کتابهاى مرحوم سیّد بن طاووس و مرحوم کفعمى برمى گردد. کتب بزرگانى که اهتمام فراوانى داشتند تا بدون مدرک چیزى را نقل نکنند و اگر دعا یا زیارتى از انشاى نفس ربّانى و

ملکوتى خودشان است به آن تصریح نمایند. آنان به هنگام نوشتن ادعیه، کتب فراوانى را در اختیار داشته اند که با اقتباس از آن، چنین آثارى از خویش به یادگار گذاشته اند: مرحوم سیّد بن طاووس، به هنگام نوشتن کتاب «اقبال» هزار و پانصد جلد کتاب در اختیار داشت و به تصریح خودش در کتاب «کشف المحجّه»: «بیش از شصت جلد از آن، کتاب دعا بود». محقّق متتبّع، دانشمند بزرگوار، مرحوم آقا بزرگ طهرانى نیز در کتاب وزین «الذریعه» درباره سیّد بن طاووس مى نویسد: «هنگامى که او کتاب «مُهج الدّعوات» را مى نوشت بیش از هفتاد کتاب از کتب ادعیه قدماى امامیّه (کسانى که تمامى آنها مقدّم بر شیخ طوسى بوده اند) را در اختیار داشت. بلکه با مراجعه به کلمات و تعبیراتى که سیّد بن طاووس در لابه لاى کتابهایش در ارتباط با اسناد و مدارک محتویات آن دارد، انسان مطمئن مى شود که جمیع آنچه را که این بزرگوار از ادعیه و زیارات نقل کرده، مورد اعتمادش بوده است; خصوصاً وقتى ملاحظه مى شود که این بزرگ مرد، هرگاه مى خواست دعایى را از جانب ذهن لطیف و روح پاکش انشا کند، تصریح مى کند که: «چون براى این مورد دعایى را از روایات نیافتم دعایى را مناسب با این مقام، انشا نمودم» با این بیان معلوم مى شود که در سایر موارد که چنین نکته اى را متذکّر نشده است، به مدرک روایى خاصّ، اعتماد کرده است». با این بیان و با توجّه به این که آنچه را «سیّد بن طاووس» در قسمت دعا تألیف کرده در واقع تتمّه و تکمیلى براى کتاب «مصباح المتهجّد» جدّ مادرى ایشان مرحوم شیخ طوسى (رحمه الله) مى باشد، روشن مى شود که اگر کسى مجموع این یازده جلد (مربوط به این دو بزرگوار) را تهیّه نماید، گویا تقریباً مجموعه کاملى از ادعیه و اعمال و زیارات را در اختیار گرفته است (و ما از تمام این آثار در کتاب حاضر استفاده کرده ایم). درباره کتاب «مصباح کفعمى» مى گوید: «او، در مقدّمه کتاب «جنّة الامان الواقیه» (معروف به مصباح کفعمى) تصریح کرده است که این کتاب را از کتابهاى معتبر و مورد اعتماد جمع آورى نموده است». مرحوم علاّمه مجلسى نیز در مقدّمه «زادالمعاد» مى گوید: در این کتاب منتخبى از اعمال سال و فضایل ایّام و لیالى و اعمال آنها را ـ که به سندهاى صحیح و معتبر وارد شده است ـ آورده ام. اصولا اصحاب ائمّه (علیهم السلام)، براى ضبط و انتقال صحیح احادیث، دعاها و عباراتى که از آن بزرگواران نقل مى شد، اهتمام فراوانى داشتند.

«عبدالله بن زید» که از اصحاب امام کاظم (علیه السلام) است، مى گوید: «جمعى از یاران ویژه اهل بیت آن حضرت، به محضرش شرفیاب مى شدند و هنگامى که امام (علیه السلام) کلمه اى مى فرمود و درباره حادثه اى فتوا مى داد، آنان با دقّت مى نوشتند (و همه جملات، آداب و نکته ها را کاملا یادداشت مى کردند)». خواننده عزیز! با توجه به آنچه گذشت جایى براى تردید در اعتبار منابعى که محتواى این کتاب از آنها گرفته شده، باقى نمى ماند، پس مى توان با دلى روشن و ضمیرى پاک به ادعیه و زیارات و اعمال وارده در این کتاب، عمل کرد. خصوصاً وقتى به دو امر دیگر نیز در این رابطه توجّه شود: نخست این که: همان گونه که اشاره شد محتواى برجسته و اوج معانى بسیارى از این دعاها و زیارات، بهترین گواه صدور آنها از جانب معصوم (علیه السلام) است، چرا که چنین الفاظ و مفاهیمى جز از روح بلند معصومین (علیهم السلام) نمى تواند صادر شود. دیگر این که: در تمام دعاها و اعمال مستحب، مى توان از «قصد رجا» یعنى به امید مطلوبیّت نزد پروردگار، استفاده کرد; زیرا در روایات از رسول اکرم (صلى الله علیه وآله) نقل شده که «هرگاه کسى از سوى من ثوابى بر عملى به او برسد و به امید رسیدن به آن ثواب و یا به احترام من آن را بجا آورد، به اجر و پاداش مذکور براى آن عمل، خواهد رسید و تلاش او بى نتیجه نخواهد ماند». * * * ۲ـ توصیه دیگر ما به خوانندگان عزیز ـ مخصوصاً به قشر جوان با ایمان و پاکدل ـ این است که بیش از آنچه به «کمّیت» و مقدار دعا اهمیّت مى دهند به «کیفیّت» و حال و هواى معنوى آن اهمیّت دهند و بدانند که چه بسا خواندن یک دعاى کمیل یا ندبه و یا ابوحمزه و یا خواندن دعاى عرفه امام حسین (علیه السلام) با حضور قلب، چنان انقلاب و دگرگونى در انسان ایجاد مى کند که فصل نوینى در زندگى او آغاز مى شود; روحش را به اوج آسمانها برده، با فرشتگان دمساز مى کند و از این جا روشن مى شود که ثوابهاى عظیمى که براى بعضى از دعاها ذکر شده، فلسفه اش چیست و براى کیست؟ عزیزان! همه ما سعى کنیم با مرور در مطالبى که در بحث حضور قلب و آداب دعا آمد و با اندیشه در محتواى دعاها، چنان حال و هوایى به هنگام خواندن دعا و نماز و زیارت پیدا کنیم که لذّت بخش ترین لحظات زندگى ما باشد و ما را روز به روز به خدا نزدیک تر کند. سعى ما بر این باشد که با تدبّر در محتوا و توجّه به این که در چه محضرى قرار گرفته ایم و با التفات

به قصورها و تقصیرها، و کوچکى نفسِ خویش از یک طرف و عظمت و بزرگى کسى که در حضورش واقع شده ایم از طرف دیگر، روح ما با عالم بالا تماس برقرار کند و با محبوب حقیقى راز و نیاز نماید. اگر دعایى از ادعیه را مى خوانیم که مخاطب در آن، خداست، به لطفها و محبّت هایى که در طول عمرمان در حقّ ما روا داشت و گناهانى را که پوشاند و لغزشهایى را که دفن کرد و نعمتهایى را که ارزانى داشت، یکى پس از دیگرى اشاره کنیم و بر زبان جارى سازیم تا محبّتى که او به خوب شدن و هدایت ما دارد را لمس کنیم و قُرب و اُنسش را احساس نماییم. و اگر زیارتى از زیارات ائمّه طاهرین (صلوات الله علیهم اجمعین) است، باز هم قرب و لطف و رحمت و کرامت آنها را در نظر بیاوریم و این که آنها شفیعان درگاه و مقرّبان خدایند; کلام ما را مى شنوند و سلام ما را جواب مى گویند و بر جایگاه و مقامى که هم اکنون در آن قرار داریم شاهد و ناظرند (وَ أَعْلَمُ أَنَّ رَسُولَکَ وَخُلَفاءَکَ أَحْیٰاءٌ عِنْدَکَ یُرْزَقُونَ، یَرَوْنَ مَکٰانِی، وَیَسْمَعُونَ کَلاٰمِی، وَیَرُدُّونَ سَلاٰمِی) تا آن که لذّت و شیرینى نجوا و مناجات با آنان را احساس کنیم (وَ فَتَحْتَ بٰابَ فَهْمِی بِلَذِیذِ مُنٰاجٰاتِهِمْ). اگر آن گونه دعا بخوانیم و این گونه زیارت کنیم، مى توانیم مطمئن باشیم با هر دعا و زیارت، گویا به محضر خداوند و معصومین (علیهم السلام) شرفیاب شده ایم و روح و جانمان را صفا و صیقل تازه اى داده ایم و زنگارها و تیرگى هاى گناه را از خود زدوده ایم و این جاست که دعا و زیارت، جایگاه واقعى خود را پیدا مى کند و هدف اصلى آن تحقّق مى یابد. در پایان لازم مى دانم از تمام کسانى که براى تهیه این مجموعه ما را یارى دادند و در تطبیق دقیق مدارک، و تصحیح، و تطبیق ترجمه ها با متن، و چاپ و نشر آن تلاش و کوشش کردند، از جمله فضلاى محترم آقایان محمد رضا حامدى، مسعود مکارم و سید عبدالمهدى توکّل (دامت تأییداتهم) تشکر و سپاسگزارى کنم و براى توفیق هر چه بیشتر همه عزیزان دعا نمایم. همچنین از همگان التماس دعا دارم که این جانب وتمام کسانى را که براى فراهم آوردن این مجموعه زحمت کشیده اند، فراموش نکنند. ذکر این نکته لازم است که براى تهیّه این مجموعه، چند سال زحمت کشیده شده; با این حال، اگر صاحب نظران تذکّرات تکمیلى داشته باشند، از آن استقبال مى شود. قم ـ ناصر مکارم شیرازى فروردین ١۳۸۴ ـ صفر ١۴۲۶