اعمـال بیـن الطّـلوعین (ما بین طلوع صبح و طلوع آفتاب)

فصل دوم اعمـال بیـن الطّـلوعین (ما بین طلوع صبح و طلوع آفتاب) مقدّمه: یکى از اوقات بسیار شریف و گرانبها، بین الطّلوعین است و اخبار زیادى از اهل بیت عصمت (علیهم السلام) در فضیلت این وقت و در ارتباط با عبادت و ذکر و تسبیح خداوند در این مدّت از شب و روز وارد شده است; در بعضى از روایات از آن به یکى از دو ساعت غفلت تعبیر شده، چنانکه امام باقر (علیه السلام) مى فرماید: «ابلیس ملعون لشکریان خویش را در دو وقت: هنگام طلوع خورشید و غروب آن، پراکنده مى سازد، چراکه این دو ساعت، دو ساعت غفلت است». خواب در این ساعت نیز کراهت دارد. چرا که از امام باقر (علیه السلام) نقل شده که فرمود: «خواب صبح، شوم و نامیمون است؛ روزى را دور مى سازد، رنگ صورت را زرد و متغیّر مى کند، خداوند متعال، روزى را بین الطّلوعین تقسیم مى کند، از خواب در این زمان بپرهیزید و بدانید که منّ و سلوى (دو غذاى لذیذى که براى بنى اسرائیل نازل مى شد) در این ساعت بر بنى اسرائیل فرود مى آمد». به هر حال براى این وقت شریف، چند عمل وارد شده:

١ـ از رسول خدا (صلى الله علیه وآله) نقل شده است که فرمود: هر کس هنگام صبح، هفت بار این دعا را بخواند، در آن روز از بلاها محفوظ باشد:

فَاللهُ خَیْرٌ حٰافِظاً وَهُوَ اَرْحَمُ الرّٰاحِمینَ، اِنَّ وَلِیِّىَ اللهُ الَّذى نَزَّلَ الْکِتٰابَ وَهُوَ یَتَوَلَّى الصّٰالِحینَ،

پس (در هر حال) خداوند بهترین حافظ و مهربان ترین مهربانان است، ولىّ و سرپرست من خدایى است که این کتاب را نازل کرده و او همه صالحان را سرپرستى مى کند،

فَاِنْ تَوَلَّوْا فَقُـلْ حَسْبِىَ اللهُ لاٰ اِلـٰهَ اِلّٰا هُوَ، عَلَیْهِ تَوَکَّلْتُ وَهُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظیمِ.

پس اگر آنها (از حق) روى بگردانند (نگران مباش) بگو خداوند مرا کفایت مى کند، هیچ معبودى جز او نیست بر او توکّل کردم و او صاحب عرش بزرگ است.

۲ـ مرحوم «شیخ کلینى» از امام باقر (علیه السلام) فضیلت فراوانى براى این دعا نقل کرده است که پیش از طلوع آفتاب خوانده شود:

اَللهُ اَکْبَرُ، اَللهُ اَکْبَرُ کَبیراً، وَسُبْحانَ اللهِ بُکْرَةً وَاَصیلاً،

خدا بزرگتر از هر چیز است، خدا بسیار بزرگتر از هر چیز است، تسبیح مى گویم خدا را در صبح و شام،

وَالْحَمْدُ لِلهِ رَبِّ الْعٰالَمینَ کَثیراً، لاٰ شریکَ لَهُ، وَصَلَّى اللهُ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَآلِهِ.

و حمد و سپاس فراوان از آنِ پروردگار جهانیان است، که شریکى ندارد و درود خدا بر محمّد و خاندان پاکش باد.

۳ـ «قطب راوندى» از امیر مؤمنان (علیه السلام) روایت کرده که رسول خدا (صلى الله علیه وآله) فرمود: هر کس که صبح کند و چهار نعمت خدا را یاد نکند، مى ترسم که این نعمت هاى خدا از او زایل گردد; آن چهار نعمت و سپاس بر آن، چنین است:

اَلْحَمْدُ لِلهِ الَّذى عَرَّفنى نَفْسَهُ، وَلَمْ یَتْرُکْنى عَمْیٰانَ الْقَلْبِ،

حمد و سپاس مخصوص خداوندى است که خود را به من شناساند، و مرا کوردل به حال خود رها نکرد،

اَلْحَمْدُ لِلهِ الَّذى جَعَلَنى مِنْ اُمَّةِ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ،

حمد و سپاس مخصوص خداوندى است که مرا از پیروان محمّد ـ که درود خدا بر او و خاندان پاکش باد ـ قرار داد،

اَلْحَمْدُ لِلهِ الَّذى جَعَلَ رِزْقى فى یَدَیْهِ وَلَمْ یَجْعَلْ رِزْقى فى اَیْدى النّٰاسِ،

حمد و سپاس مخصوص خداوندى است که روزیم را در اختیار خویش قرار داد و آن را به دست مردم نسپرد،

اَلْحَمْدُ لِلهِ الَّذى سَتَرَ ذُنُوبى وَعُیُوبى، وَلَمْ یَفْضَحْنى بَیْنَ النّٰاسِ.

حمد و سپاس مخصوص خداوندى است که گناهان و عیب هایم را پوشاند و در میان مردم رسوایم نساخت.

۴ـ مرحوم «صدوق» با سند معتبرى از امیر مؤمنان على (علیه السلام) نقل کرده است که آن حضرت فرمود: «هر کس سوره هاى توحید و قدر و همچنین آیة الکرسى را یازده بار پیش از طلوع آفتاب بخواند، از خسارتهاى مالى محفوظ مى ماند و همچنین فرمود: هر کس دو سوره «قل هو الله» و «انّا انزلناه» را پیش از طلوع آفتاب بخواند در آن روز گناهى از او سر نخواهد زد هرچند شیطان در این راه تلاش فراوان کند».

۵ـ بسیار مناسب است که در این وقت مقدارى قرآن همراه با تدبّر و اندیشه بخواند و با آیات آن روح و جان خود را تازه کند و نیز مناسب است دعاى صباح امیرمؤمنان على (علیه السلام) را که در بخش دعاها گذشت، در این وقت بخواند.